Ks. STANISŁAW ADAMSKI (1875 – 1967)
Duchowy przywódca Polaków pod zaborem pruskim
W piątej edycji naszego biegu chcieliśmy upamiętnić kogoś, kto przyczynił się do przyłączenia Wielkopolski do odradzającego się państwa polskiego, dzięki któremu sukces odniosło Powstanie Wielkopolskie. Ciężko było nam się zdecydować, gdyż Powstanie Wielkopolskie naprawdę wybuchło spontanicznie, nie było jednoznacznego dowództwa cywilnego, a dowództwo wojskowe zmieniało się w trakcie powstania – to była prawdziwa praca zbiorowa. Dlatego w Polsce często mamy ulice Powstańców Wielkopolskich, a rzadziej Józefa Dowbór-Muśnickiego, Stanisława Taczaka, czy innych. My postanowiliśmy uhonorować księdza Stanisława Adamskiego, prawdziwego pozytywistę, pioniera spółdzielczości w Wielkopolsce, nazywanego przez Niemców „królem Polaków”,
Urodził się w 1875 roku w Zielonejgórze koło Obodrzycka w Wielkopolsce. Święcenia kapłańskie odebrał w Gnieźnie 1899 roku. Swoją posługę kapłańską traktował nie tylko jako obowiązek wobec katolików, ale jako obowiązek wobec Polaków. Uważał że budować świadomość narodową należy, nie tylko w oparciu o martyrologię powstańczą, lecz również, a może przede wszystkim, o codzienną twardą walkę ekonomiczną i kulturalną, gdzie każdy polski bank, spółdzielnia, szkoła, wiejska biblioteka czy dom rodzinny były obszarem zwycięskiej bądź przegranej walki o narodowość. Jako młody gnieźnieński wikary opiekował się dwoma towarzystwami: Stowarzyszeniem Młodych Przemysłowców i Stowarzyszeniem Polskich Robotników Katolickich. Oprócz pracy we wspomnianych organizacjach Adamski zaangażował swe siły i umiejętności w spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowej Kasa U1. Od roku 1904 redagował „Robotnika”, organ Związku Katolickich Towarzystw Robotników Polskich. W roku 1906 zainicjował wydawanie czasopisma dla pracujących kobiet. Oprócz tego znaczną rolę w podnoszeniu stanu oświaty w środowiskach robotniczych przypisywał on krzewieniu ruchu czytelniczego – założył Towarzystwo Czytelni Ludowych. Wszystkie te i inne pola aktywności społecznej okazały się niezwykle przydatne w momencie największej próby związanej z wydarzeniami lat I wojny światowej, odzyskaniem niepodległości przez Polskę i walką o przyłączenie Wielkopolski do tego państwa. M.in. dzięki tej działalności , skuteczność Ha-Ka-Ty, Komisji Kolonizacyjnej i innych represji była tak niska. W trakcie I Wojny Światowej był członkiem Naczelnej Rady Ludowej (polska organizacja polityczna zaboru pruskiego). W grudniu 1918 roku organizował polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu. To on zaprosił Paderewskiego do Poznania 27 grudnia 1918, którego wizyta zapoczątkowała Powstanie Wielkopolskie. Zakładane przez Adamskiego organizacje finansowały Powstanie Wielkopolskie.
A dlaczego tak mało o nim wiemy? Dlaczego jest postacią niemalże zapomnianą? Na pewno kontrowersje wzbudzać może jego działalność jako biskupa śląskiego w czasie II-wojny światowej. To on zalecał Polakom podpisywać volkslistę, dzięki czemu mieliśmy ponad 2 mln folksdojczy. Nie zrobił tego z miłości do Niemców, wprost przeciwnie. Dzięki temu uchronił 2 mln Polaków przed konfiskatą majątku i przesiedleniem. Jako ksiądz ścigany przez Gestapo, a po wojnie napiętnowany zarówno przez komunistów, jak i niepodległościowców.